Kvalitet pijaće vode u Rasinskom okrugu

Voda predstavlja izvor života i zato su nam reke i zdravi izvori veoma važni. Ljudsko telo se sastoji od 55-75% vode i taj procenat se mora odžavati kako bi organizam normalno funkcionisao.

Iskorišćavanje vodenih resursa poslednjih godina u Srbiji konstantno raste, pa se samim tim postavlja pitanje i o ispravnosti pijaće vode. Takav je slučaj i u Rasinskom okrugu.

Prema legendi, u Srbiji je nekada davno postojalo pleme Ras, po kome i današnji gradovi i reke nose ime. Jedna od njih je svakako i reka Rasina, po kojoj je čitav okrug, kuda ona teče, dobio ime.

Ovaj deo Srbije je pravi raj za ljubitelje prirode, izletišta, vina, planinarenja i ribolova. Rasinskom okrugu pripadaju opštine Varvarin, Trstenik, Ćićevac, Aleksandrovac, Brus i Kruševac. Sedište okruga se nalazi u Kruševcu, koji je prepun kulturne baštine i prirodnih dobara.

Reka Rasina puna je životinjskog sveta, pa njome plove ribe poput klena i beovice, a pošto je u donjem toku čista i bistra, ima i slobodne pastrmke. Rasina izvire na padinama Goča i Željina, dugačka je 92 kilometra, asimetričnog je oblika i u okolini Kruševca se uliva u Zapadnu Moravu.

Zagađivanje vode za piće i utvrđivanje stepena njene zagađenosti mnogobrojnim mikrobiološkim i fizičkim faktorima, kao i raznovrsnim hemijskim supstancama, u poslednje vreme postaje sve veći zdravstveni i društveni problem.

U Rasinskom okrugu kvalitet vode posebno ugrožavaju neorganski, organski i biološki visoko toksični metali, kao i netoksični, biorazgradivi materijali (otpaci hrane i fekalije u komunalnim otpadnim vodama).

Zavod za javno zdravlje Kruševca u okviru svoje osnovne delatnosti vrši kontrolu zdrastvene ispravnosti vode za piće sa teritorije Rasinskog okruga. Ta kontrola podrazumeva nadzor nad izvorišnim bunarima, nadzor nad sistemom za prečišćavanje vode, kao i nadzor nad dezinfekcionim sistemom i distributivnom mrežom.

Prečišćavanje sirove vode za piće vrše gradski vodovodi, gde se obavlja i dezinfekcija vode.

Što se seoskih vodovoda tiče, prema prikazu sanitarno-higijenskih karakteristika i rezultata ispitivanja vode na higijensku ispravnost, zaključuje se da korišćenje vode iz ovih vodnih objekata predstavlja veliki rizik po zdravlje stanovništva, zbog postojanja visokog procenta mikrobiološke i hemijske neispravnosti.

Uzroci ovakog stanja su mnogobrojni. Među njima su:

• nestručna izgradnja i zaštita izvorišta
• nedostatak redovne dezinfekcije i kontrole vode
• nerešeno pitanje vlasništva
• nestručna izgradnja i zaštita izvorišta
• neredovne kontrole ispravnosti vode

Jedan od najčešćih uzroka mikrobiološke neispravnosti je prisustvo klica fekalnog zagađenja, dok se  hemijska neispravnost  vidi u prisustvu povećanog sadržaja nitrata, nitrita, gvožđa, mangana i organskih materija.

Dispozicija neprečišćenih otpadnih voda vrši se u vodotokovima Zapadne Morave, Rasine i Velike Morave i na taj način se ugrožava kvalitet površinskih i podzemnih voda,  što dalje može da se negativno odrazi na izvorišta za snabdevanje vodom za piće u slivu svih reka.

Na teritoriji opština Brus i Blace, neprečišćene otpadne vode ugrožavaju kvalitet vode akumilacije ,,Ćelije”, koje je izvorište za snabdevanje pijaćom vodom grada Kruševca i okolnih naselja.

U okviru Programa „Podrška lokalnim samoupravama u Srbiji na putu pridruživanja Evropskoj uniji”, koji uz finansijsku podršku vlade Švedske sprovodi  Stalna konferencija gradova i opština (SKGO) u partenerstvu sa Švedskom asocijacijom lokalnih vlasti i regiona (SALAR), Kruševac je jedan od tri grada u Srbiji  koji je dobio priliku da kroz ovu podršku unapredi oblast zaštite životne sredine, a pre svega zaštitu jezera Ćelije.

Kroz ovaj projekat, trebalo bi da se  unapredi efikasnost lokalne administracije, uvećaju kapaciteti JKP Vodovod za buduću ulogu upravljača jezerom, da se inoviraju i implementiraju postojeće studije zaštite jezera, kao i da se uspostavi dobra komunikacija sa građanima  kroz povećanje svesti o značaju očuvanja vode i prirodnih resursa, koji su osnovni uslov za održivo korišćenje jezera Ćelije.

Jezero najviše ugrožavaju otpadne vode koje dolaze iz Brusa i Blaca. Pored ovog problema, jezero ugrožava i neadekvatno upravljanje čvrstim komunalnim otpadom.

Pored ovih, održavanje jezera otežavaju i mnoge druge faktori, koji  su isključivo ljudski. Najveći problem je neadekvatno ponašanje u okolini jezera, kao što je korišćenje pesticida u oblasti poljoprivrede i nekontrolisano izlivanje kanalizacije  kod seoskih domaćinstava na obali jezera. Tu su i ribolovci koji nekontrolisano hrane ribe, kao i korišćenje motornih čamaca i loš saobraćaj.

U ostvarivanju pristupa i bezbednosti vode, kao i u obezbeđivanju higijene i sanitarnih mera za sve, turizam može da ima važnu ulogu. Uz efikasnu upotrebu vode u sektoru turizma, zajedno sa upravljanjem otpadnim vodama i kontrolom zagađenja, može se očuvati voda, kao najdragoceniji resurs koji imamo.

Po mišljenju stručnjaka, stanje u Srbiji što se pijaće vode tiče, ne bi trebalo da bude alarmantno u budućnosti, samo ako se smanji zagađenje postojećih izvora i podigne ekološka svest kod građana i nadležnih institucija.

Silvija Stojić