Kruševački „Herioteri“

Među 27 srpskih dečaka koji su, nakon prelaska preko Albanije i dugog putovanja do Velike Britanije, avgusta 1916.godine stigli u školu „Džordž Heriot“ u Edinburgu bila su i trojica mladića iz Kruševca, Živojin Kovačević, Aleksandar Savić i Dušan Obradović.

Aleksandar Savić je bio sin kruševačkog trgovca i kada je novembra 2016. godine stigao u Edinburg imao je 16 godina. Otac Dušana Obradovića, rođenog 1901. godine, bio je potpukovnik u Vojsci Srbije.

Najviše podataka ima o trećem „Kruševačkom Herioteru“ Živojinu Kovačeviću, rođenom 6. aprila 1901. godine, sinu građevinskog preduzimača Mirka i njegove supruge Mileve.

Jelena Stanković, unuka Živojina Kovačevića, ispričala je istoričarki Luiz Miler detalje o životu svog dede.

„Moj deda je imao dve starije sestre i dva mlađa brata i jednu mlađu sestru. Bila je znatna razlika u godinama između mog dede i njegove starije sestre, jer su dve ili tri bebe dečaka umrle pre nego što je moj deda rođen.

On je bio bistar momak i odličan učenik koji je rano naučio da svira violinu. Zbog njegove inteligencije Mirko je imao velike planove za mog dedu.

Na početku rata, 1914. godine, Živojinov otac Mirko je mobilisan. Bio je vodnik u jedinici koja je delovala kao zaštitnica za povlačenje srpske vojske, krajem 1915. godine.

Kako je Austro-Ugarska vojska napredovala ka Kruševcu, majka mog dede  je odlučila da se Živojin, u pratnji mladog komšije koji je bio nastavnik, povuče prema albanskim planinama sa srpskom vojskom. Sestra mu  je sašila zlatnike u pojas pantalona i taj novac  mu je pomogao da preživi na putu.

Prilikom prelaska Vezirovog mosta u Albaniji, moj deda naišao na svog oca Mirka, koji je bio zapanjen da ga vidi. Mirko je rekao Živojinu da ne može da ostane sa njim, jer je njegova jedinica bila poslednja odbrana protiv  Nemaca, Austrijanaca, Bugara i Albanaca koji su napadali, ubijali i pljačkali srpsku vojsku i civile u povlačenju.

Živojin je uspeo da pređe albanske planine. Zatim je odveden na Krf i, zajedno sa malom grupom učenika, prebačen na Korziku, a odatle u Veliku Britaniju. U Edinburgu, Živojin i Konstantin Stanković iz Pirota odvedeni su kod gospođe Tomori. Ona je brinula o dvojici dečaka dok su bili u školi u Edinburgu, sve do njihovog odlaska 1921. godine. Gospođa Tomori je 1922. godine došla u Srbiju i posetila porodice Kovačević u Kruševcu i Stanković u Pirotu. Uvek je isticala kako je dvojicu momaka smatrala svojim sinovima.

Gospođa Tomori je pomogla i u prikupljanju novca kako bi „Srpski Herioteri“, među njima i Živojin Kovačević, završili studije inžinjerstva na Edinburškom Univerzitetu“, ispričala je Jelena Stanković.

„Kruševački Herioteri“ bili su i odlični sportisti. Nastupali su za ragbi ekipu George Heriot School, a imali su i svoju ekipu Serbian XV koja je igrala protiv ekipa Royal High School Edinburgh, Stewart Mellvile School i drugih ekipa iz Edinburga.

Aprila 1918. godine, dok su se na Solunskom frontu vodile žestoke borbe za oslobođenje domovine, ragbi ekipa sastavljena od srpskih dečaka igrala je na čuvenom stadionu Murrayfield protiv selekcije Britanskih dominiona i pobedila sa 8:3. Bio je to prvi nastup neke sportske selekcije  pod imenom Srbija na međunarodnom turniru.

Autor: S.Milenković
http://krusevacpress.com/krusevacki-herioteri/